Dobrą rozprawkę porównam do rozpędzonego pociągu, który jadąc po wyznaczonym torze, rozjeżdża argumentami potencjalnego przeciwnika. Ma mocne reflektory oświetlające drogę. Lokomotywa zawiera tezę, której chcesz bronić. Do niej doczepione są wagony. Wiozą one argumenty i przykłady. Ostatni wagon lśni, ponieważ wiezie błyskotliwe wnioski i potwierdzenie tezy.
W trzech krokach pokażę ci sposób na rozprawkę na przykładzie tematu: Mój dom to moja twierdza – napisz rozprawkę o wartości domu w życiu człowieka. W swojej pracy wykorzystaj przykłady pochodzące z lektur obowiązkowych.
1. Wstęp – włącz reflektory i uruchom lokomotywę.
Na początku włącz światła. Nawiąż do tematu pracy. Zbuduj skojarzenie z tym tematem. Jak to zrobić? Możesz posłużyć się znanym frazeologizmem, cytatem albo zadać pytanie retoryczne. Jeśli na przykład temat wypracowania zorganizowany jest wokół domu, pomyśl, jaki jest utarty związek wyrazowy z tym słowem. Może „wszędzie dobrze, ale najlepiej w domu” albo „nie ma jak w domu”, „czuć się jak w domu”. Zbuduj wstęp oparty na tym skojarzeniu.
Teraz określ, jakie jest twoje stanowisko. Postaw tezę. Bądź przekonany o jej słuszności, bo od teraz będziesz jej bronić.
Wstęp zawierający tezę może wyglądać na przykład tak:
Dom to nie tylko cztery ściany i dach. To azyl dający poczucie bezpieczeństwa, przestrzeń, gdzie czujemy się swojsko, swobodnie i dobrze. Kiedy wracamy z podróży, mówimy: „wszędzie dobrze, ale w domu najlepiej”, a kiedy chcemy wyrazić, że gdzieś jest nam naprawdę dobrze i miło, mówimy, że „czujemy się tam jak w domu”. Zdrowy, dobry dom jest źródłem siły i kopalnią wszelkich wartości. Według mnie dom rodzinny jest miejscem, które programuje człowieka na całe życie. Jest on niezbędnym elementem budującym szczęście.
2. Rozwinięcie – doczep wagony
Czasami o tym, jakie to mają być wagony, decyduje polecenie zapisane w temacie rozprawki. Jeśli narzucono posłużenie się przykładami z literatury czy historii, to takie właśnie mają być twoje wagoniki. Dokładnie przeczytaj temat. Znajdziesz w nim wskazówki. Jeżeli jednak nie będzie precyzyjnego wskazania, na czym masz się oprzeć, będziesz mieć większą swobodę. Zawsze jednak odwołaj się do lektur obowiązkowych. Możesz również przytoczyć przykłady z historii, filmu czy własnych doświadczeń i obserwacji.
Każdy wagon-akapit powinien zawierać jeden argument i ilustrujący go przykład. Bezpiecznie jest posłużyć nie trzema argumentami, z czego jeden powinien być bardziej rozwinięty. Pamiętaj, że oprócz udowodnienia tezy, musisz udowodnić, że masz wiedzę, znasz lektury i posługujesz nie logiką.
Przypomnij sobie, które teksty nawiązują do tematyki domu. Możesz posłużyć się listą umieszczoną w arkuszu egzaminacyjnym. Wybierz trzy takie teksty. W przypadku analizowanego tematu mogą to być na przykład: fraszka „Na dom w Czarnolesie” Jana Kochanowskiego, „Kamienie na szaniec” Aleksandra Kamińskiego i „Latarnik” Henryka Sienkiewicza. Twój wybór może być oczywiście inny. Przeczytaj jeszcze raz tezę. Czego chcesz bronić? Teraz zapisz argumenty i połącz je z przykładami. Na przykład tak:
Dom powinien być przede wszystkim azylem. Miejscem, gdzie można doświadczyć cielesnej i duchowej harmonii. Nie musi być wcale bogatym pałacem kapiącym od złota i luksusu. Wręcz przeciwnie. Jak pisze Jan Kochanowski we fraszce „Na dom w Czarnolesie”, najważniejsze związane z domem wartości to zdrowie, czyste sumienie, uczciwe pożywienie, życzliwość ludzka i spokojna, „nieprzykra” starość. Poeta postrzega dom także szerzej, jako „gniazdo ojczyste” będące pod ochroną opatrzności.
Po drugie dom jest kopalnią wartości. Wychowanie w domu rodzinnym rzutuje na całe życie człowieka. Bohaterowie „Kamieni na szaniec” Aleksandra Kamińskiego są doskonałym przykładem, że tak właśnie jest. Rudy, Alek i Zośka wzrastali domach, w których panowały wzajemna miłość i szacunek. Wpojone zostały im także wartości patriotyczne. Z domów rodzinnych oraz harcerstwa wynieśli niemal rycerską zdolność do poświęcenia w obronie ojczyzny. Chłopcy zdali egzamin z lojalności, wierności, przyjaźni. Gdyby nie wojna wiedliby pewnie szczęśliwe życie. Ich śmierć w walce o Polskę, nasz wspólny dom, była heroiczna i dowiodła, jak wielką wartością są wolność, pokój i bezpieczeństwo.
Trzecim argumentem na potwierdzenie mojej tezy jest niemożność osiągnięcia szczęścia w sytuacji rozdzielenia z domem. Losy Skawińskiego z noweli „Latarnik” Henryka Sienkiewicza są tego doskonałym przykładem. Skazany na niekończącą się tułaczkę powstaniec nigdzie nie mógł znaleźć spokoju, o którym tak marzył. Był jak pozbawiona korzeni roślina, miotana przez kapryśny los z miejsca w miejsce. Tęsknota za ojczyzną, za domem odbierała mu szansę na szczęście.
3. Zakończenie – dołącz lśniący wagon
Może to trochę śmiesznie brzmi, ale rzeczywiście ten ostatni akapit – lśniący wagon – naprawdę powinien błysnąć. Nie wystarczy napisać lakonicznie: Myślę, że powyższe argumenty i przykłady świadczą o słuszności mojej tezy. Przyszła pora na wnioskowanie i podsumowanie rozważań. W tym miejscu warto jeszcze raz przeczytać temat wypracowania, tezę ze wstępu oraz argumenty.
Uważam, że porównanie domu do twierdzy jest bardzo słuszne. Jego podstawową cechą jest ochrona. Dom rodzinny czy w szerszym rozumieniu ojczyzna to bezpieczny azyl, źródło wartości i szczęścia. Dlatego należy go cenić jak najdroższy skarb, pielęgnować i chronić.
Dotarliśmy do celu. Widzisz, że pisanie rozprawki z tezą nie jest aż tak bardzo skomplikowane. Rozprawka z hipotezą jest trudniejsza i polega na rozważeniu argumentów za i przeciw oraz na wyciągnięciu na tej podstawie odpowiednich wniosków. Takie wypracowania proponuję zostawić na czas szkoły średniej. Przygotowując się do egzaminu ósmoklasisty, skup się na powtórzeniu lektur i w ramach ćwiczeń napisz kilka rozprawek. Wprawa, jakiej nabierzesz, bardzo przyspieszy pracę na egzaminie.
Zobacz przykładowe tematy rozprawek i ich opracowania :
Czy w relacjach międzyludzkich lepiej kierować się sercem czy rozumem?
