Podstawowe informacje o fonetyce znajdziecie w poprzednim wpisie.
Co to jest upodobnienie głosek pod względem dźwięczności?
1. Kiedy głoska dźwięczna pod wpływem sąsiadującej z nią głoski bezdźwięcznej ubezdźwięcznia się:
przykład [p-sz-y-k-ł-a-t] p jest bezdźwięczne i wpływa na dźwięczną głoskę rz, upodabniając ją do siebie. W wyniku ubezdźwięcznienia w wymowie wyrazu przykład zamiast dźwięcznej głoski rz słychać bezdźwięczną sz. Dodatkowo na końcu wyrazu dochodzi również do ubezdźwięcznienia d, która brzmi bezdźwięcznie: t.
2. Kiedy głoska bezdźwięczna udźwięcznia się pod wpływem sąsiadującej z nią głoski dźwięcznej:
także [t-a-g-ż-e] bezdźwięczne k pod wpływem dźwięcznej głoski ż również się udźwięcznia.
Upodobnienia dzielimy na udźwięcznienia i ubezdźwięcznienia.
Kierunek upodobnienia wyznacza strzałka, która przebiega od głoski wpływającej na zmianę do głoski, która się zmieniła.
Strzałka w lewo – upodobnienie wsteczne
Strzałka w prawo – upodobnienie postępowe
Co to jest uproszczenie grupy spółgłoskowej?
Bardzo trudno jest wymówić kilka spółgłosek występujących obok siebie. Dla obcokrajowców jest to mission impossible, ale i dla Polaków nie jest to wygodne, dlatego często w wymowie pomijamy jedną spółgłoskę z grupy, np.: jabłko [j-a-p-k-o] – tu doszło także do ubezdźwięcznienia wstecznego, pierwszy [p’-e-r-sz-y], sześćset [sz-e-ś-s-e-t].
Jak akcentować wyrazy?
- W języku polskim akcent pada najczęściej na przedostatnią sylabę wyrazu.
- W skrótowcach BMW (be-em-wu), USA (u-es-a), a także jednosylabowych wyrazach z przedrostkiem wice i arcy np. wicemistrz, arcyłotr oraz w zapożyczeniach z języka francuskiego np. menu (czyt. meni), jury (czyt. żiri) akcent pada na ostatnią sylabę.
- Trzecią sylabę od końca akcentujemy w przypadku:
-zapożyczeń z łaciny zakończonych na -ika/-yka
np. fi-zy-ka, lo-gi-ka, ma-te-ma-ty-ka
– liczebników zakończonych na -set
np. sie-dem-set, dzie-więć-set
– form czasu przeszłego czasowników w 1. i 2. os. l. mn.
np. do-sta-li-ście, po-szli-śmy,
– formy czasowników w trybie przypuszczającym
np. prze-czy-ta-ła-byś, zro-bił-bym
4. Czwartą sylabę od końca akcentujemy w przypadku form czasowników w trybie przypuszczającym w 1 i 2 os. l.mn. np. na-pi-sa-li-by-śmy
W sylabie znajduje się tylko jedna samogłoska?! A „dźw I Ę k”?
Tak. W wyrazie „dźwięk” po „i” jest samogłoska „ę”. Zawsze kiedy bezpośrednio po „i” występuje samogłoska, „i” pełni funkcję zmiękczenia, nie jest głoską.
Gdy samogłoska „i” występująca po spółgłosce poprzedza inną samogłoskę, pełni w wyrazie jedynie funkcję zmiękczenia, nie pełni funkcji samogłoski. Zatem TAK – w każdej sylabie jest tylko jedna samogłoska (bez zbędnych wykrzykników), bo zapisany przez Panią/Pana przykład fonetycznie wygląda tak: [dźw’ęk]. Proszę zapoznać się z informacjami na temat funkcji litery „i” w wyrazach – to materiał szkoły podstawowej.