Czym dla człowieka może być wolność?

Czym dla człowieka może być wolność? Rozważ problem i uzasadnij swoje zdanie, odwołując się do fragmentu Dziadów cz.III, całego dramatu Adama Mickiewicza oraz wybranego tekstu kultury.

Wolność to jedna z podstawowych wartości każdego człowieka. To możliwość stanowienia o sobie, podejmowania decyzji, swobodnego wyboru. Można ją rozpatrywać w kategoriach osobistych lub w szerszych na przykład jako wolność ojczyzny. W każdym przypadku jest ona źródłem szczęścia. Ograniczenie czy odebranie wolności jest trudnym i nienaturalnym doświadczeniem.

Podobnie jak zdrowie, wolność nie jest dana na zawsze, a doceniana jest zazwyczaj po jej utracie. Według Biblii Bóg ofiarował pierwszym ludziom swobodę i wolną wolę, ale jednocześnie dał zasady, których należało się trzymać, by zachować przywileje. Złamanie zakazu oznaczało wygnanie z raju. Jednak wolna wola nie została człowiekowi odebrana. Nawet ograniczeni murem zewnętrznego przymusu możemy być wolni wewnętrznie. 

W Nowym Testamencie pojawia się inny istotny aspekt wolności. Jest to wolność od grzechu. Grzech bowiem zniewala ducha, co jest dużo gorsze od zniewolenia ciała. 

We fragmencie Dziadów cz. III Więzień, który nazywa siebie wieszczem, rozmyśla i śni o wolności. Wspomnienia przenikają się z marzeniami. Zniewolenie jest torturą, bo nie leży w ludzkiej naturze. Marzenie o wolności jest dla Więźnia rozkoszą.

Jednocześnie toczy się bitwa o myśli bohatera:

ANIOŁOWIE

Pilnujmy tylko, ach pilnujmy myśli,

Miedzy myślami bitwa już stoczona.

DUCHY Z LEWEJ STRONY

Podwójmy napaść

DUCHY Z PRAWEJ STRONY

My podwójmy straże

Czy zła myśl wygra, czy dobra pokona,

Jutro się w mowach i dziełach pokaże;

I jedna chwila tej bitwy wyrzeka

Na całe życie o losach człowieka.


A zatem prawdziwe zniewolenie jest wyłącznie wewnętrznym ograniczeniem, które pojawia się gdy „zła myśl wygra”. Złą myślą jest zapewne poddanie się w niewoli, pogodzenie ze stratą, grzech zaniechania walki. 

Utrata ojczyzny, tułaczy los wygnanego poety jest gorzką refleksją Więźnia zawartą we fragmencie:

WIĘZIEŃ

(…)

Łotry zdejmą mi tylko z rąk i nóg kajdany,

Ale wtłoczą na duszę — ja będę wygnany!

Błąkać się w cudzoziemców, w nieprzyjaciół tłumie,

Ja śpiewak, — i nikt z mojej pieśni nie zrozumie

Nic — oprócz niekształtnego i marnego dźwięku.

(…)

Ratunkiem jest odnalezienie w sobie siły i wiary, że wolność będzie odzyskana. Kiedy następuje przemiana, umiera Gustaw i rodzi się Konrad, pojawia się nadzieja. Człowiek, nawet więziony, ma bowiem w sobie wielkie pokłady siły, o czym mówi Duch:

DUCH

Człowieku! gdybys wiedział, jaka twoja władza!

(…)

Ludzie! każdy z was mógłby samotny, więziony,

Myślą i wiarą zwalać i podźwigać trony!

W całym utworze Mickiewicza odnajdziemy ideę mesjanizmu, która oznacza cierpienie narodu polskiego w imię przyszłej wolności. W Wielkiej Improwizacji Konrad żąda od Boga władzy nad duszami ludzkimi, bo chce poprowadzić naród ku wolności. Autor Dziadów porównuje Polskę do Chrystusa. Jest to koncepcja duchowa, religijna.

Walka o wolność jako wartość nadrzędną została przedstawiona w  podobny sposób w dramacie Słowackiego Kordian. Tam samotny bohater postanawia zamordować cara. W imię wolności ojczyzny pragnie poświęcić siebie. Na szczycie Mont Blanc Kordian nazywa Polskę Winkelriedem narodów, przydając swojej koncepcji kontekst historyczny, a nie duchowy jak u Mickiewicza. Winkelried, szwajcarski rycerz, skierował włócznie nieprzyjaciół w siebie, dzięki czemu powstał wyłom w ich szyku bojowym. Tak jak on, człowiek z krwi i kości stał się przyczynkiem do wygranej przez Szwajcarów bitwy, tak powstańcy listopadowi swoim zrywem umożliwili innym uciśnionym przez Rosję narodom podjęcie działań niepodległościowych.

Zachowanie wewnętrznej wolności w rozumieniu zdolności do wybierania dobra jest także warunkiem zachowania ludzkiej godności. Przykłady znajdziemy w wielu książkach opisujących rzeczywistość w obozach czy łagrach, np. „Medaliony” Zofii Nałkowskiej, „Inny świat” Gustawa Herlinga Grudzińskiego czy w „Opowiadaniach” Tadeusza Borowskiego. Żeby być prawdziwie wolnym, trzeba być niezłomnym.

Przykłady literackie dowodzą, że wolność to stan umysłu. Idzie w parze z heroizmem, wiarą i walką. Zniewolenie ze strachem i często z głupotą. Wolność nie jest dla tchórzy ani dla głupców. Odważnego ducha nie da się zakuć w kajdany, marzenie potrafi pokonać najwyższy mur. Wolność jest cennym darem, esencją człowieczeństwa i źrodłem szczęścia, dlatego trzeba ją cenić, gdy jest i walczyć o nią, gdy zostanie odebrana.

A dla tych, którzy lubią liryczne klimaty, na koniec piękny wiersz pt. Wolność wyśpiewany przez cudownego Marka Grechutę

Gdy widzisz ptaka w locie jak wolny jest
Jak płynie sobie aż po nieba kres
Wiedz – niebo bywa pełne wichrów i burz 
A z lotu ptaka już nie widać róż 

Bo wolność – to nie cel lecz szansa by 
Spełnić najpiękniejsze sny, marzenia 
Wolność – to ta najjaśniejsza z gwiazd 
Promyk słońca w gęsty las, nadzieja 

Wolność to skrzypce z których dźwięków cud
Potrafi wyczarować mistrza trud 
Lecz kiedy zagra na nich słaby gracz 
To słychać będzie tylko pisk, zgrzyt, płacz 

Bo wolność – to wśród mądrych ludzi żyć 
Widzieć dobroć w oczach ich i szczęście 
Wolność – to wśród życia gór i chmur 
Poprzez każdy bór i mur znać przejście 

Wolność lśni wśród gałęzi wielkich drzew 
Które pną się w słońce każda w swoją stronę 
Wolność brzmi jak radosny ludzi śmiech 
Którzy wolność swą zdobyli na obronę – 

Zwycięstwa, mądrości, prawdy i miłości 
Spokoju, szczęścia, zdrowia i godności 
Wolność to diament do oszlifowania 
A zabłyśnie blaskiem nie do opisania 

Wolność to także i odporność serc 
By na złą drogę nie próbować zejść 
Bo są i tacy, którzy w wolności cud 
Potrafią wmieszać swoich sprawek brud

A wolność, to królestwo dobrych słów
Mądrych myśli, pięknych snów
To wiara w ludzi

Wolność
Ją wymyślił dla nas Bóg
Aby człowiek wreszcie mógł
W Niebie się zbudzić

6 myśli w temacie “Czym dla człowieka może być wolność?”

  1. Mamy wolność słowa , wyznania itd.

    Bóg dał nam też wolną wolę ( wolność) by wybierać pomiedzy dobrem , a złem .

    W Dziadach cz. 3 mamy opis więzienia
    Jest ukazany mesjanizm

Leave a Reply